|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
JĘDRZEJ GIERTYCH POLSKI OBÓZ NARODOWY (Fragmenty) II. Ideologia Obozu Narodowego IDEOLOGIA SŁUŻBY BOGU I OJCZYŹNIE Obóz narodowy to jest nie tylko strategia polityczna i koncepcja polityki zagranicznej, ale to jest także i ideologia. Jest to przede wszystkim idea narodowa. Przedmiotem troski tego obozu nie jest interes tej czy innej klasy społecznej, nie jest także zaspokojenie potrzeb poszczególnej jednostki, nie są wreszcie cele międzynarodowe, ale jest dobro narodu. Można by polską ideę narodową - to znaczy ideologię „endecji” - nazwać nacjonalizmem, gdyby nie to, że słowo to nabrało w dzisiejszych czasach nieco innego znaczenia. Ale dobro narodu nie jest pojęciem polskiego obozu narodowego dobrem najwyższym. Dobrem najwyższym jest Bóg. Dobro narodu, tak samo, jak dobro poszczególnej rodziny, podporządkowane być musi prawu moralnemu. Ideologia obozu narodowego to jest ideologia Boga i Ojczyzny. ODWIECZNE POLSKIE TRADYCJE W pewnym sensie, polska idea narodowa jest dalszym ciągiem tysiącletniej tradycji polskiego narodu, której znamieniem był duch katolickiej prawowierności. Obóz narodowy czuje się duchem związany z obroną Częstochowy, z Sobieskim pod Chocimiem i Wiedniem, z tradycjami Bolesława Chrobrego, z Łokietkiem, z królową Jadwigą, także z Janem Długoszem, kardynałem Hozjuszem, Piotrem Skargą, Pawłem Włodkowicem, kardynałem Oleśnickim, Spytkiem z Melsztyna. Natomiast przeciwstawia się ideologii tak zwanego „odrodzenia stanisławowskiego” i powstań XIX stulecia. PRZECIWKO „FILOZOFII” XVIII WIEKU, LIBERALIZMOWI, MASONERII l MARKSIZMOWI W erze, gdy Polska żyła wciąż jeszcze wspomnieniami „filozofii” osiemnastego wieku i rewolucji francuskiej, narodziny obozu narodowego były nawrotem do o wiele dawniejszych polskich tradycji. Ale zarazem były one także reakcją i aktem odruchowego oporu przeciwko modnym wówczas prądom ekonomicznego liberalizmu, katolickiego modernizmu, a zwłaszcza: socjalizmu. Obóz narodowy był zawsze i w sposób niezachwiany przeciwnikiem doktryny Marksa we wszystkich jej odmianach. Dzisiaj, Polska „endecja” jest wyrazicielką ducha tradycjonalizmu, wierności ideałom chrześcijańskim i narodowym. Jest ona, oczywiście, przeciwniczką komunizmu: komunizmu zarówno sowieckiego, jak maoistowskiego, trockistowskiego czy titowskiego. Ale jest też przeciwniczką wszystkich odmian socjaldemokracji (takich jak polska PPS) oraz socjalizmu narodowego (a więc faszyzmu i hitleryzmu). Jest przeciwniczką prądów międzynarodowych, liberalizmu kapitalistycznego, masonerii i światowej polityki żydowskiej. IDEOLOGIA NARODOWA, NIE KLASOWA Należy tu przy okazji sprostować jedno fałszywe wyobrażenie o polskim obozie narodowym szerzone przez komunistów i innych uczniów Marksa. Głosiciele teorii, że przebieg wydarzeń historycznych, a więc i tok życia politycznego jest tylko przejawem zmagania się ze sobą interesów materialnych, twierdzą w konsekwencji, że każde stronnictwo polityczne jest wyrazicielem interesów jakiejś klasy społecznej i wobec tego starają się także i obóz narodowy do jakiejś jednej tylko, określonej klasy społecznej przypisać. Komuniści i socjaliści - to są rzekomo partie robotnicze. Ludowcy - to partia chłopska. Konserwatyści - to arystokracja i ziemiaństwo. Ale czymże jest „endecja”? Endecja to jest najwidoczniej mieszczaństwo. Oczywiście to nie prawda, że np. komuniści to jest partia robotnicza. Te wszystkie Marksy, Leniny, Staliny, Troccy, Róże Luksemburg, Unszlichty, Dzierżyńscy itd., to nie byli żadni robotnicy, ale kawiarniana inteligencka i półinteligencka cyganeria. A dzisiejsze Breżniewy i Gierki to są technokraci i biurokraci. Chyba jedni tylko ludowcy byli w Polsce naprawdę stronnictwem klasowym. Ale obóz narodowy nie jest i nigdy nie był stronnictwem klasowym; ani faktycznie, ani z zasady. Jego celem i ideałem było dobro narodu jako całości, a niejednej tylko jakiejś jego części. Jego główną siłę liczebną stanowiły zawsze wielkie masy patriotycznych chłopów, ale należało do jego szeregów także i bardzo wiele inteligencji, bardzo dużo księży, trochę ziemiaństwa i kilku wybitnych przedstawicieli arystokracji (wśród nich hr. Maurycy Zamoyski, książę Czartoryski, książę Czetwertyński). Nazwa „endecji” (narodowej demokracji) wzięła się stąd, że obóz narodowy wystąpił najpierw do walki z kierunkiem konserwatywnym, w którego szeregach przeważali przedstawiciele ziemiaństwa i arystokracji, a więc zaznaczył się jako ruch zarazem narodowy i demokratyczny. III. Historia Obozu Narodowego NARODZINY OBOZU NARODOWEGO: „GŁOS” I J.L. POPŁAWSKI Należy tu podać trochę informacji o historii obozu narodowego. Za datę narodzin tego obozu można przyjąć rok 1886, gdy założone zostało w Warszawie czasopismo „Głos”, wyrażające nowe idee, nazwane później „endeckimi”. Istotnym twórcą obozu narodowego i jego ideologii był głęboki myśliciel i pisarz polityczny, Jan Ludwik Popławski (1854-1908). Młodszy od niego o 10 lat Roman Dmowski (1864-1939), późniejszy wódz obozu narodowego, tak samo jak i on myśliciel i pisarz, ale zarazem także działacz praktyczny, dyplomata i mąż stanu, był w istocie jego uczniem. Popławski pierwszy wystąpił z tezą, że głównym wrogiem Polski są Niemcy, a więc walczyć należy w pierwszym rzędzie z Niemcami, a dopiero na drugim planie z Rosją, oraz że zabór pruski, a zwłaszcza Pomorze, wraz z Gdańskiem, stanowią najważniejsze ziemie jakie są Polsce do odbudowania bytu państwowego potrzebne; także, że ważne są dla Polski nie tylko Pomorze i Gdańsk, lecz również Opole i Królewiec. Sformułował on ideę narodową, zwalczał socjalizm i prądy międzynarodowe i klasowe. Krytykował strategię i ideologię antyrosyjskich powstań. Głosił pogląd, że trzeba traktować sprawę polską jako całość i walczyć o wszystkie placówki życia polskiego, we wszystkich dzielnicach polskich bez wyjątku. Już wkrótce zaczął na lamach „Głosu” pisywać także i Roman Dmowski. LIGA POLSKA I LIGA NARODOWA, ROMAN DMOWSKI Z założeniem „Głosu” niemal się zbiegło w czasie założenie tajnej organizacji patriotycznej, działającej we wszystkich trzech zaborach, noszącej nazwę „Liga Polska”, w roku 1887. Inicjatywa do założenia tej organizacji wyszła z kół polskiej emigracji na Zachodzie; jej głównym założycielem i głową stał się pułkownik Zygmunt Miłkowski (zarazem wybitny powieściopisarz, pisujący pod pseudonimem Teodora Tomasza Jeża), mieszkający w Szwajcarii. Szeregi tej organizacji w kraju zapełniły się przede wszystkim zwolennikami Popławskiego i Dmowskiego i czytelnikami „Głosu” i to dla nich organizacja ta stała się narzędziem zorganizowanego, politycznego działania, zwróconego jednocześnie przeciwko wszystkim trzem państwom zaborczym. W ciągu sześciu lat doszli oni do wniosku, że kierownictwo emigracyjne im nie odpowiada i że różnią się od tego kierownictwa w politycznych poglądach. Roman Dmowski, w imieniu kadr krajowych, zażądał od władz emigracyjnych organizacji jej zupełnego zreorganizowania, a gdy żądanie to pozostało bez odpowiedzi, zarządził w roku 1893 rozwiązanie „Ligi Polskiej” i założył na jej miejsce nową organizację pod nazwą „Liga Narodowa”, do której przystąpił także i Zygmunt Miłkowski. Liga Narodowa stała się następnie wielką, ogólnopolską (trójzaborową), tajną organizacją polityczną, która przez z górą dwadzieścia lat kierowała polityką polskiego narodu w trzech zaborach, a w okresie pierwszej wojny światowej i w pierwszych latach po niej kierowała polityką wojenną polskiego narodu i pracą nad odzyskaniem zjednoczenia i niepodległości. To ona przeprowadzała wybory polskich posłów do parlamentów państw zaborczych, a zwłaszcza do Dumy rosyjskiej i Reichstagu niemieckiego; organizowała walkę z rosyjskim uciskiem unitów na Chełmszczyźnie i Podlasiu, a w szczególności tajne, masowe misje dla unitów po lasach, oraz pielgrzymki unitów do Papieża do Rzymu; zainaugurowała ruch narodowy na Górnym Śląsku, przeciwstawiając się ugodowej polityce współpracy z niemieckim, katolickim stronnictwem „Centrum”, wysuwając w osobach Wojciecha Korfantego i towarzyszy, narodowych kandydatów na posłów do Reichstagu i politycznie przyłączając Górny Śląsk (dzielnicę, która nie była w istocie częścią „zaboru pruskiego”, gdyż w chwili rozbiorów do Polski nie należała), do Poznańskiego, Pomorza i Warmii; przeciwstawiała się separatyzmowi ukraińskiemu we Wschodniej Galicji i litewskiemu na Litwie i zorganizowała walkę narodową polskiego narodu w tych dzielnicach. (To nie oznaczało jednak zwalczania odrębności etnicznej Rusinów i Litwinów: Dmowski w roku 1895 ogłosił artykuł, w którym stwierdził, że język litewski jest jednym z polskich języków narodowych i należy go bronić na równi z językiem polskim przed prześladowaniami przez rząd rosyjski). Liga Narodowa wydawała we Lwowie i Krakowie, gdzie warunki polityczne były w owym czasie swobodniejsze, kilka wpływowych czasopism, wśród nich miesięcznik polityczny „Przegląd Wszechpolski”, oraz popularniejszy tygodnik „Polak” czytany zwłaszcza przez chłopów. Czasopisma te były w dużym nakładach przemycane także i do zaboru rosyjskiego (gdzie były zakazane) i szeroko kolportowane przy pomocy rozgałęzionej, tajnej sieci organizacyjnej. „ENDECJA” W roku 1896 Liga Narodowa założyła w Galicji (pod zaborem austriackim) jawne Stronnictwo Demokratyczno - Narodowe, które mogło brać udział w akcji wyborczej bez narażania się ze strony zaborcy na zarzut prowadzenia działalności wywrotowej. To samo zostało następnie zrobione w obu pozostałych zaborach. (Od owego czasu przyjął się w Polsce zwyczaj nazywania narodowców „endekami”: N.D. czyli Narodowa Demokracja. Nazwa ta zdobyła sobie w języku polskim prawo obywatelstwa w podobny sposób, jak nazwa „torysów” w Anglii, „faszystów” we Włoszech, „jakobinów” we Francji oraz „kadetów” i „bolszewików” w Rosji. Nie ma powodu by tej nazwy unikać). Ważnym wydarzeniem w życiu obozu narodowego było ukazanie się w roku 1903 książki Dmowskiego Myśli nowoczesnego Polaka,w której sformułowana została ideologia narodowa i zasady polskiego działania na ówczesne warunki. Do drugiego wydania tej książki Dmowski napisał przedmowę, w której wypowiedział przekonanie, że zbliżają się dla Polski czasy burzliwe, gdy nie będzie chodzić ani o cierpliwe znoszenie obcego ucisku, ani o drobną poprawę losu w rodzaju uzyskania autonomii, ale osiągnięcie wielkich narodowych celów, a więc trzeba naród do wielkich zadań przeorganizować i stworzyć „rząd w narodzie”. PODRÓŻ DMOWSKIEGO DO JAPONII Wśród ważniejszych etapów działalności politycznej obozu narodowego we wczesnym okresie wymienić należy podróż Dmowskiego do Japonii w roku 1904 w czasie wojny rosyjsko-japońskiej. Dmowski pojechał tam, by przekonać Japończyków, że nie powinni dążyć do wywołania polskiego powstania przeciwko Rosji, osłabiliby tym doszczętnie naród polski, a niczego większej miary by nie osiągnęli, zaś osłabienie narodu polskiego w ich interesie nie leży. Dmowski przekonał Japończyków, ale nie zdołał przekonać Piłsudskiego, który wkrótce po Dmowskim także tam pojechał i usiłował namówić Japończyków właśnie do tego, by dopomogli do wywołania w Polsce antyrosyjskiego polskiego powstania. Słynna wielogodzinna rozmowa Dmowskiego z Piłsudskim w Tokio stanowiła skonfrontowanie dwóch strategii politycznego działania w Polsce, a zarazem najbliższe zetknięcie się ze sobą dwóch ludzi, z których jeden dążył do zbudowania Polski zjednoczonej i naprawdę niepodległej, a drugi do takiej, choćby najmniejszej Polski, w której mógłby - choć przy pomocy obcych - sprawować dyktatorską władzę. PRZECIWKO REWOLUCJI Innym ważnym etapem w historii obozu narodowego był rok rewolucji rosyjskiej 1905-ty, gdy Piłsudski równolegle do rosyjskiego ruchu rewolucyjnego zorganizował w Królestwie zbrojną ruchawkę, zwracając się zarówno przeciwko władzom rosyjskim, jak przeciwko polskim „burżujom” i szlachcie, rabując kasy zarówno rządowe jak prywatne i zabijając zarówno rosyjskich policjantów, jak polskich ziemian, inteligentów i działaczy narodowych (także i narodowców-robotników). Obóz narodowy odpowiedział na to zbrojną samoobroną, staczając szereg utarczek z bojówkami socjalistycznymi i odnosząc w tej maleńkiej, podziemnej wojnie domowej zwycięstwo. POLSKA W PIERWSZEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ W roku 1907 Dmowski napisał i wydał książkę pt. Niemcy, Rosja i kwestia polska, w której dał do zrozumienia między wierszami, że zbliża się wielka wojna i że w wojnie tej naród polski stać będzie po stronie alianckiej. Przenikliwa analiza stanu Rosji i Niemiec, beznadziejnej słabości rosyjskiej, oraz niemieckiej potęgi zawarta w tej książce, nie utraciła i dzisiaj wartości jako dokument historii początków XX stulecia w Europie. Dmowski wydał tę książkę zarówno po polsku, jak i w przekładach francuskim i rosyjskim: była ona jakby polską notą dyplomatyczną, zwróconą do państw rodzącej się koalicji i zgłaszającą polski udział w tej koalicji. (Warto zauważyć przy okazji, że wynika jasno z tej książki, iż Dmowski nie uważał Rosji za niezwalczoną potęgę, o którą trzeba się oprzeć, ale przeciwnie, uważał ją za państwo słabe, którego opór przeciwko polskiej niepodległości nie będzie stanowił poważnej przeszkody. W istocie w książce tej przewidział upadek cesarskiej Rosji, choć tego wyraźnie nie napisał. Natomiast piłsudczycy uważali Rosję za najgroźniejszą potęgę). O polityce Dmowskiego poczynając od 1907 roku i o odbudowaniu niepodległego i zjednoczonego państwa polskiego pisałem już w pierwszym rozdziale. Ograniczam się tu do zwrócenia uwagi na wielkie dzieło polskiej literatury na przestrzeni wieków, jakim jest ogłoszone w 1925 roku sprawozdanie Dmowskiego o przeprowadzonej przez niego akcji i o przełomowym okresie polskiej historii, pt. Polityka polska i odbudowanie państwa. (Z innych prac, oświetlających historię obozu narodowego zarówno w okresie wcześniejszym, jak w czasach pierwszej wojny światowej i potem, zwracam uwagę na książki następujące: Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej, Mariusz Kułakowski, Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień, Marian Seyda, Polska na przełomie dziejów, Walter Recke, Die polnische Frage als Problem der europaischen Politik, oraz moje: Rola dziejowa Dmowskiego i szereg rozpraw, ogłoszonych w roku 1970-1971 w pierwszym tomie „Komunikatów Towarzystwa imienia Romana Dmowskiego”). WOJNA POLSKO-BOLSZEWICKA l BITWA WARSZAWSKA W latach wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920 roku formalne dowództwo wojskowe należało do Piłsudskiego, ale najlepsze wojska (zwłaszcza poznańskie, oraz przybyłe z Francji „hallerowskie”) były dziełem obozu narodowego. Niezliczone rzesze ochotników-narodowców zapełniły wojsko Polski odrodzonej i to obóz narodowy przeforsował z początkiem 1919 roku przeprowadzenie w całej Polsce powszechnego poboru szeregu roczników (wbrew Piłsudskiemu i socjalistom, którzy dużego wojska ogólnonarodowego tworzyć nie chcieli). W decydującej bitwie tej wojny, bitwie sierpniowej warszawskiej 1920, rzeczywistym wodzem naczelnym, zarówno autorem planu bitwy jak organizatorem koncentracji i przegrupowania, jak wreszcie kierownikiem operacji w samej bitwie, był szef sztabu, gen. Rozwadowski, ongiś zawodowy generał armii austriackiej i człowiek nie należący do żadnego stronnictwa, ale zarówno sympatiami jak bliskimi węzłami rodzinnymi związany z obozem narodowym. (Piłsudski zrzekł się naczelnego dowództwa pisemnym aktem z dnia 12 sierpnia, doręczonym premierowi Witosowi. W bitwie warszawskiej nie brał udziału. W trakcie bitwy wyjechał pod Kraków zobaczyć się z żoną. Natomiast po zakończeniu tej bitwy dowodził grupą armii, dotąd pozostającą w rezerwie, która pomaszerowała - zgodnie z planami i rozkazami gen. Rozwadowskiego - na tyły pobitego nieprzyjaciela i odcięła mu odwrót. Piłsudski rozpoczął swój marsz później niż Rozwadowski tego od niego żądał i wskutek tego rezultaty tej operacji były połowiczne: wymknęła się z okrążenia duża część armii sowieckich, które, gdyby Piłsudski był zdążył uderzyć w nie z flanki zanim odmaszerowały, mogły były ulec unicestwieniu. Wystarczy czytać choćby samą tylko książkę Piłsudskiego Rok 1920, by zdać sobie sprawę, jak mały był osobisty udział Piłsudskiego w całej ówczesnej operacji i kampanii). OBÓZ NARODOWY ODSUNIĘTY OD WŁADZY W latach aż po rok 1926 obóz narodowy, mimo że był największym ugrupowaniem w sejmie, a w okresie początkowym miał w nim nawet znaczną większość absolutną, nie sprawował w Polsce władzy. Dmowski, mimo że był przywódcą największego w Polsce stronnictwa, nie był ani jeden dzień premierem. (Był tylko, w 1923 roku, siedem tygodni ministrem spraw zagranicznych). Rządziły Polską albo „gabinety zaufania marszałka Piłsudskiego”, albo też gabinety „koalicyjne”, wyłonione wspólnie przez stronnictwa zarówno prawicy, jak lewicy. Obóz narodowy stale uczestniczył w tych rządach, sprawując urzędy, wymagające systematycznej, konstruktywnej pracy (np. skarbu, oświecenia, przemysłu i handlu, rolnictwa, kolei, poczt i telegrafu, robót publicznych, sprawiedliwości), ale nie mając wpływu na sprawowanie rzeczywistej władzy. Obóz narodowy miał duży udział w dwóch rządach, obu pod premierostwem Wincentego Witosa, wyłonionych przez porozumienie narodowo-ludowcowe, z których jeden (w roku 1923) istniał 6 miesięcy i został obalony przez zbrojną rebelię socjalistyczno-piłsudczykowską w Krakowie i serię zamachów bombowych, co spowodowało rozłam w Stronnictwie Ludowym i utratę przez rząd większości w sejmie; oraz drugi (w roku 1926) który istniał tylko 5 dni i został obalony przez zamach majowy. ZABÓJSTWO PREZYDENTA NARUTOWICZA Należy tu objaśnić sprawę zabójstwa Prezydenta Gabriela Narutowicza, często wysuwaną jako ciężkie oskarżenie przeciwko obozowi narodowemu. W drugim sejmie, obranym w roku 1922, obóz narodowy był najliczniejszym stronnictwem, ale nie miał absolutnej większości. (Miał absolutną, większość, i to znaczną, wśród posłów-Polaków, ale blisko sto posłów to byli nacjonaliści niemieccy, żydowscy, ukraińscy i białoruscy). Sejm dzielił się na cztery nierówne części: narodowców (prawicę), ludowców Witosa (centrum), popierającą Piłsudskiego lewicę i mniejszości narodowe. W wyborach na Prezydenta Rzeczypospolitej kandydat prawicy, Maurycy hr. Zamojski, b. wiceprezes Komitetu Narodowego w Paryżu i ambasador tamże, uzyskał większość głosów polskich, ale nie został wybrany, gdyż ludowcy, nie chcąc głosować na wybitnego polskiego obszarnika, rzucili swoje głosy na kandydata lewicy i mniejszości narodowych, Narutowicza, który tym sposobem został wybrany. Dodatkowymi okolicznościami, które sprawiły, że wybór ten wprawił w osłupienie narodowo usposobioną opinię publiczną, było to, że był to człowiek niewierzący, uchodzący za masona, i w dodatku rodzony brat Stanisława Narutowicza, członka kowieńskiej „Taryby”, a więc jednego z przywódców litewskiego separatyzmu. Obóz narodowy zajął publicznie stanowisko, ze kandydat, przeciwko któremu głosowała większość Polaków i którego wybór doszedł do skutku tylko dlatego, że głosowali na niego Niemcy i Żydzi, powinien wyboru nie przyjąć; zorganizowane przez obóz narodowy manifestacje uliczne wzywały go do abdykacji. Gdy jednak Narutowicz wybór przyjął i złożył jako Prezydent Rzeczypospolitej przysięgę, obóz narodowy uznał, że fakt się stał i że jest to prawowity prezydent. Przedstawiciel sejmowego ugrupowania narodowego, profesor Stanisław Głąbiński, złożył mu wizytę jako prezydentowi, zapewniając go o gotowości do lojalnej współpracy. W tydzień później jednak, na wystawie obrazów w Warszawie, artysta malarz Eligiusz Niewiadomski, zastrzelił Prezydenta Narutowicza wystrzałem z rewolweru. (Sam się natychmiast oddał w ręce policji i został następnie skazany wyrokiem sądowym na śmierć i rozstrzelany). Był on znany jako sympatyk obozu narodowego i motywował swój czyn argumentami, będącymi powtórzeniem narodowych haseł sprzed tygodnia, gdy wzywano Narutowicza do nie przyjęcia wyboru. Powszechnie przyjętą oceną było, że obóz narodowy ponosi pośrednią winę za tę śmierć i obóz narodowy, mimo że czynu tego nie spowodował i nie pragnął, od pewnego rodzaju moralnej odpowiedzialności za ten czyn się nie uważał za możliwe uchylać. Okazuje się jednak, że sprawa nie przedstawiała się tak prosto. Niewiadomski, człowiek niezrównoważony, był nie tylko sympatykiem obozu narodowego, ale i byłym urzędnikiem oddziału II Sztabu Generalnego i był podatny na podszepty też i z tamtej strony. Jest dziś wiadome, że w kołach oficerskich, piłsudczykowskich w Sztabie wiedziano na kilka godzin przed zamachem, że Narutowicz będzie zabity. Jest także wiadome - dzięki licznym relacjom pamiętnikarskim i także dzięki opracowaniu historyka-piłsudczyka, Wł. Pobóg-Malinowskiego - że piłsudczycy i socjaliści szykowali na ten dzień zamach stanu, objęcie dyktatury przez Piłsudskiego i rzeź polityków narodowych. Zostało wreszcie ujawnione, że wybór Narutowicza był zdecydowanie niewygodny także i dla Piłsudskiego. Wniosek jaki się z tego wszystkiego nasuwa, brzmi, że nie kto inny, tylko Piłsudski, brutalny i pozbawiony skrupułów rewolucjonista i kandydat na dyktatora, chciał sprzątnąć Narutowicza, ale wolał dokonać tego przez spowodowanie podburzenia do tego czynu człowieka, którego wina obciąży obóz narodowy, co będzie zarazem dobrym pretekstem do zrobienia dyktowanego rzekomym oburzeniem zamachu stanu. (Zanalizowałem całą tę sprawę w osobnej rozprawie w „Komunikatach Towarzystwa im. R. Dmowskiego”, tom I, 1970-71.). OBÓZ WIELKIEJ POLSKI Gdy Piłsudski w maju 1926 roku objął drogą zamachu stanu i krótkiej wojny domowej władzę dyktatorską, Roman Dmowski powołał w grudniu tegoż roku do życia Obóz Wielkiej Polski, organizację, przystosowaną do walki opozycyjnej pod rządami dyktatorskimi. Organizacja ta została w roku 1933 przez Piłsudskiego rozwiązana, a wielu jej członków przeszło przez założony przez Piłsudskiego obóz koncentracyjny w Berezie Kartuskiej. Sejmy okresu dyktatury lat 1926-1939 obierane były w wyborach, które nie były wolne; obóz narodowy był w nich w mniejszości, lub bojkotował je i był w nich nieobecny. Ale wybory samorządowe (do rad miejskich i wiejskich) wykazywały stale, że obóz ten miał za sobą większość polskiej opinii publicznej. KRYZYS DZIEJOWY 1938 ROKU W roku 1938 obóz narodowy stał sympatiami po stronie likwidowanej przez Hitlera, Anglików i Becka Czechosłowacji, ale nie zdołał polityki Becka sparaliżować. Natomiast bez wszelkiej wątpliwości był głównym sprawcą zwrotu w polskiej opinii publicznej - także i w części obozu piłsudczyków, a między innymi w korpusie oficerskim - przeciwko Niemcom już po upadku Czechosłowacji, zwrotu który zmusił Becka i sanacyjny rząd do zaniechania współdziałania z Niemcami i do stawienia Niemcom w 1939 roku zbrojnego oporu. DRUGA WOJNA ŚWIATOWA W czasie wojny, obóz narodowy był więcej niż jakikolwiek inny obóz polityczny w Polsce prześladowany zarówno przez Niemców, jak przez Sowiety. Cała elita polityczna tego obozu została przez te dwa państwa wymordowana. Miedzy innymi, rozstrzelany został przez Niemców przedwojenny, do wiosny 1939 roku prezes Stronnictwa Narodowego, Kazimierz Kowalski. Obóz narodowy zorganizował w czasie wojny dwie tajne organizacje wojskowe, „Narodową Organizację Wojskową” i „Narodowe Siły Zbrojne”, które obie weszły potem w skład Armii Krajowej. Liczyły one więcej żołnierzy niż reszta Armii Krajowej razem. Po wojnie, wielu narodowców w Polsce spędziło długie lata w więzieniach komunistycznych, a niektórzy zostali pomordowani lub porozstrzeliwani. Wszelka działalność narodowa, w kraju została uniemożliwiona. NA EMIGRACJI Natomiast na emigracji obóz narodowy wytworzył żywotne ośrodki politycznego i kulturalnego (naukowego, wydawniczego itd.) działania. Są one zwalczane, bojkotowane i przemilczane przez emigracyjne „siły ustanowione”, popierane przez mocarstwa zachodnie i temu w znacznym stopniu zawdzięczają swą pozycję i siłę. W chwili obecnej, obóz narodowy wydaje na emigracji dwa przede wszystkim pisma, mianowicie dwutygodnik „Myśl Polska”, organ urzędowy Stronnictwa Narodowego w Londynie, oraz wydawnictwo seryjne, ukazujące się w nieregularnych odstępach czasu, ale zwykle po kilka razy do roku, „Opoka”, także w Londynie, wydawane przez autora niniejszej broszury. „GAZETA WARSZAWSKA” Na szczególną uwagę zasługuje wydawnictwo „Gazety Warszawskiej”. Pismo to było przed pierwszą wojną światową, oraz w okresie międzywojennym naczelnym organem Stronnictwa Narodowego, względnie Ligi Narodowej, Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego, Obozu Wielkiej Polski itd. Tradycje jego są jednak starsze. Założone ono zostało w roku 1774, a więc w dwa lata po pierwszym rozbiorze Polski i w rok po kasacie zakonu jezuitów przez dotychczasowego członka zakonu jezuitów, ks. Stefana Łuskinę. Pod redakcją tegoż wychodziło ono przez 19 lat w końcowym okresie Polski przedrozbiorowej pod rządami Stanisława Augusta. Zostało zamknięte przez Targowicę, odrodziło się w czasie powstania Kościuszki i potem wychodziło, z bardzo krótkimi przerwami, powodowanymi przez represje władz zaborczych, do roku 1909 jako własność trzech pokoleń Lesznowskich, której najstarszy członek, Antoni (1769-1820) objął „Gazetę Warszawską” po śmierci Łuskiny. Ostatni Lesznowski, Stanisław (1848-1909) przekazał pismo Lidze Narodowej. Pismo wychodziło następnie jako organ obozu narodowego (przez czas krótki nawet pod osobistą redakcją Romana Dmowskiego) pod własną nazwą, do roku 1935, a pod zmienioną nazwą, jako „Warszawski Dziennik Narodowy”, po zamknięciu „Gazety Warszawskiej” przez rząd sanacyjny, do wkroczenia Niemców do Warszawy we wrześniu 1939 roku. Zarówno w wieku XIX jak XX pismo to było jednym z czołowych pism codziennych polskich, odgrywając czołową rolę zarówno w polskim życiu kulturalnym jak politycznym. Pismo to poprzedziło swoim powstaniem o więcej niż sto lat oficjalną datę narodzin obozu narodowego (założenie Ligi Polskiej i pisma „Głos”), ale w istocie, przez cały czas swego istnienia wyrażało poglądy identyczne z poglądami obozu narodowego i wobec tego obozu prekursorskie. Ksiądz Łuskina założył to pismo by zwalczać „filozofię” XVIII stulecia, i masonerię. Była to postawa, którą obóz narodowy potem przez cały czas swego istnienia głosił i po dziś dzień głosi. (Zwalczanie ateistycznej i rewolucyjnej „filozofii” czasów epoki rewolucji francuskiej wydawało się współcześnie „wstecznictwem” i wolnomularskie siły ustanowione w ówczesnym życiu polskim wyrobiły księdzu Łuskinie reputację przedstawiciela „ciemnoty”. W istocie był to człowiek należący do szczytów intelektualnych na miarę nie tylko polską, lecz i europejską). Także i w wieku XIX, pod kierunkiem rodziny Lesznowskich, „Gazeta Warszawska” głosiła poglądy, które predysponowały ją do stania się całkiem oficjalnie czołowym pismem narodowym: nawet w czasach, gdy Dmowski się jeszcze nie narodził, głosiła postulat zachowania narodowego charakteru polskiej kultury, walczyła z wpływem żydowskim w Polsce i przestrzegała przed niebezpieczeństwem niemieckim. W roku 1974 przypadła dwóchsetna rocznica założenia tego pisma. W Londynie mieszka trzech ludzi, którzy należeli przed wojną do jego czołowego zespołu redakcyjnego. Uznali oni, że nie można dopuścić do tego, by ta czcigodna instytucja życia narodowego polskiego, jedno z najstarszych pism w świecie, starsza o 11 lat od londyńskiego „The Times” i o 87 od rzymskiego „Osservatore Romano”, przestała istnieć. Wznowili więc to pismo, postanawiając wydawać je na emigracji już nie jako codzienne, rzecz prosta, lecz jako dodatek do londyńskiej „Myśli Polskiej”. Jak dotąd, ukazał się numer jubileuszowy tego pisma na dwustulecie w roku 1974. Przerwa 35-letnia w wychodzeniu tego pisma (1939-1974) jest wprawdzie przerwą długą, nie przerywa jednak ciągłości istnienia tego pisma, gdyż wznowili je ci sami ludzie, którzy je redagowali do roku 1939, a wciągu owych długich lat ani oni osobiście nie milczeli, ani nie milczał obóz, do którego „Gazeta Warszawska” należała i liczne pisma (także i „Myśl Polska”), które wychodziły czy to na emigracji, czy też w konspiracji w kraju, w istocie podtrzymywały ciągłość ideową i wydawniczą także i „Gazety”.
[ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Wątki
|