|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
J.R.R.Tolkienródziemieródziemie - dlaczego? gdzie? kiedy?"Wyglšda na to, że on niczego nie wymylił.Po prostu przyglšdał się z uwagš trollom oraz smokom,a teraz wiernie je opisuje."The TimesDlaczego?Na pewno nieraz zastanawialicie się po przeczytaniu "Władcy Piercieni" czy to po raz pierwszy czy dziesišty, dlaczego to się tak dobrze czyta ? Odpowiedziš na to pytanie powinien być ten artykuł. Właciwie to odpowied jest prosta i krótka i nie trzeba na niš całego artykułu. Brzmi ona : "dlatego iż wiat stworzony przez Tolkiena we Władcy Piercieni czyli ródziemie jest bardzo realny, a czytelnik może się identyfikować z wieloma bohaterami trylogii". Włanie te dwie zalety połšczone razem dajš efekt niebywałej realnoci i pozwalajš nam wczuć się w klimat powieci. Jeli odpowied jest tak krótka i banalna o czym więc będzie ten artykuł ? - zapytacie. Otóż postaram się dowieć dlaczego wiat stworzony przez Tolkiena wydaje nam się realny a bohaterowie prawdziwi. Oto według mnie najważniejsze przyczyny realnoci wiata przedstawionego we "Władcy Piercieni" :Z bohaterami nie ma wielkiego problemu. Jest ich dużo (sama Drużyna składa się z 9 osób o różnych postawach i charakterach), więc czytelnik nie ma problemu z odnalezieniem postaci, z którš mógłby się identyfikować. Oprócz tego postacie te zostały przedstawione bardzo szczegółowo, znamy ich wyglšd, charakter i historię i to także powoduje ich realnoć.Najważniejszš zasadš przyjętš przez Tolkiena jest założenie, że on nie wymylił całej tej historii, a jedynie podjšł się jej opracowania i opublikowania korzystajšc ze starych notatek, które przetrwały w Imladris i Minas Tirith i w jaki sposób dostały się w jego ręce oraz z przekazów ustnych, głównie starych legend i opowieci pochodzšcych z tamtych czasów.W dodatku F Tolkien informuje, że język, który w tej opowieci (Władcy Piercieni) jest przedstawiony jako angielski (tudzież polski) jest w rzeczywistoci przetłumaczonš Wspólnš Mowš czyli Westronem.Cały czas wiemy jaki jest krajobraz otaczajšcy bohaterów, jaki panuje klimat w krainie, w której się znajdujš i jaka jest pogoda w danej chwili.Istniejš istoty starsze od wszystkich innych przedstawionych w opowieci jak Drzewiec czy Bombadil. Pamiętajš oni czasy dawniejsze niż nadejcie ludzi (Drzewiec) czy obudzenie się elfów (Bombadil). Pamiętajš poczštki czasów gdy wszystko dopiero było tworzone. Dodajš swš obecnociš pewnej głębi historycznej całej opowieci dziejšcej się głównie przez okres jednego roku.Całe ródziemie jak i każda istota z osobna ma swojš dokładnš historię. Nic nie wzięło się z niczego i dla każdego nawet najmniejszego elementu jestemy w stanie przeledzić jego przeszłoć.Gdyby tego było mało we Władcy znajdujemy całš masę innych szczegółów, które dodajš realizmu temu wiatu i czyniš go podobnym do naszego, obecnego. Narody majš swoje kalendarze dostosowane do ich kultury i wiatopoglšdu. Języki, którymi się posługujš powstały na drodze ewolucji, którš można łatwo okrelić i przeledzić. Wiele ludów migruje przez wszystkie Trzy Ery, podobnie jak działo się to w starożytnoci i redniowieczu.Gdzie?Dużo większy problem jest ze ródziemiem, magicznš - poniekšd - krainš umieszczonš na Ardzie. Może się wydawać, że trudno będzie znaleć miejsce w którym można je umiecić. Prawda jest taka, że Tolkien pisał Władcę Piercieni jak i Silmarillion z założeniem, że Arda to nasza Ziemia, tylko bardzo dawno temu. Postaram się poniżej przedstawić kilka przykładów, które wišżš Ardę i Ziemię i mogš wyjaniać ich jednoć.Oto wypunktowane najważniejsze według mnie wskazania, które łšczš Ardę z Ziemiš :Piszšc w Prologu "[...] sš spokrewnieni z nami (hobbici) [...]" oraz "[...] Niewštpliwie jednak hobbici zamieszkiwali wówczas te same strefy, w których dotšd jeszcze żyjš : północno-zachodnie kraje starego wiata na wschód od Morza. [...]" Tolkien wskazuje nie tylko iż hobbici nadal żyjš w naszym wiecie, oraz, że sš z nami spokrewnieni czyli, że mamy wspólnych z nimi przodków, ale również informuje nas o miejscu ich zamieszkania. Dowiadujemy się dzięki temu, iż Shire leżało na terenie obecnej Europy ("starego wiata"), a dokładniej na terenie obecnej Anglii ("północno-zachodnie kraje", "na wschód od Morza" - czyli naszego Oceanu Atlantyckiego). Tekst ten wskazuje jednoznacznie, że ródziemie to Europa.Jeli porównamy mapę ródziemia w Trzeciej Erze (całš a nie tyko fragment, na którym dzieje się akcja Władcy Piercieni) z obecnš mapš Eurazji i Afryki zauważamy znaczne podobieństwo w układzie ich linii brzegowej. Jednak układ mórz, gór i rzek jest prawie całkowicie odmienny. Jest to wytłumaczone poniekšd przez erozję, która działała na nie przez tysišce lat, ale głównie przez przemieszczanie się mórz, które jedne tereny odkrywały, a inne zabierały zmieniajšc w ten sposób w znacznym stopniu ukształtowanie wiata. Najważniejszy jednak, jak się wydaje, wpływ na wyglšd wiata miały moce Valarów i Eru, które niejednokrotnie w historii ródziemia odmieniały jego wyglšd. W tekcie Władcy Piercieni znajdujemy liczne przykłady, które wiadczš o cišgłych zmianach zachodzšcych w ukształtowaniu ródziemia :W pieni Gimlego o przodkach Durina jest mowa o czasach, gdy góry były wysokie, ziemia nie wysmagana wiatrem i deszczami, a oblicze księżyca było gładkie bez widocznych dzisiaj plam.Gandalf na propozycję cinięcia jedynego Piercienia do oceanu mówi : "morza i lšdy zmieniajš swoje granice..."Drzewiec wspomina o swej młodoci, gdy wędrował po krainach Tasarinan, Ossiriand, Neldoreth i Dorthonion, które zostały następnie zalane przez morze.Bombadil wspominajšc dawne czasy mówi, że wiat (czyli lšd) był kiedy większy, a Morze sięgało do innych niż obecnie brzegów.Poza tymi przykładami, także w Silmarillionie można znaleć wiele relacji z wydarzeń, podczas których oblicze wiata było odmieniane.Tolkien opisujšc krajobraz i rasy ródziemia przedstawia nam wiat bardzo podobny do dzisiejszego. Podobne jest rozmieszczenie ras ludzkich na wiecie : ludzie smagli i o ciemnej skórze żyjš na południu, gdzie rozcišgajš się wielkie pustynie, rasa biała panuje w krainach położonych w rodkowo-zachodniej częci ródziemia, wród gór, wzgórz, łšk i stepów gdzie panuje klimat umiarkowany i ronie rolinnoć podobna do europejskiej, ludzie nadcišgajšcy ze wschodu ródziemia na pomoc Sauronowi majš żółty kolor skóry i skone oczy, a Forodwaithowie mieszkajšcy na dalekiej północy jeżdżš na saniach i nartach i opisem pasujš do dzisiejszych Eskimosów. Poza tym znajdujemy często we Władcy Piercieni opisy gatunków rolin i zwierzšt zamieszkujšcych różne częci ródziemia i po ich wyglšdzie, zachowaniu i występowaniu możemy z prawie całkowitš pewnociš okrelić, że to te same gatunki, które również obecnie występujš na tych samych terenach, choć nierzadko sš ukryte pod innš nazwš.Na niebie ródziemia znajdziemy te sama planety i gwiazdozbiory co dzisiaj :"[...] ukazał się Szermierz Nieba, Menelvagor, przepasany blaskiem, pnšcy się na krawęd wiata [...]" - wydaje się, że jest to opis konstelacji Oriona."[...] Frodo stwierdził, że noc jest pogodna Sierp błyszczał nad ramieniem wzgórza Bree [...]" - następnie z przypisu dowiadujemy się, że Sierp to hobbicka nazwa Wielkiego Wozu."[...] Czerwony Borgil [...]" - na nocnym niebie to prawdopodobnie Mars.Gwiazdę Earendila można utożsamiać z Wenus, gdyż Bilbo stwierdza, że płonie ona na niebie tuż po zachodzie i przed wschodem słońca.Oznacza to więc, że Arda leżała w tym samym układzie planetarnym co Ziemia, istniał na niej taki sam klimat jak na Ziemi. Żyły takie same gatunki. Kontynenty miały podobne ukształtowanie, a co najważniejsze hobbici, czyli lud zamieszkujšcy ródziemie jest z nami spokrewniony i nadal żyje na naszej planecie w dokładnie okrelonym miejscu. Czy po takich wywodach Tolkiena można nadal wštpić, że Arda to Ziemia ? Chyba nie. Jednak, znamy (ale czy na pewno) historię naszej planety i nie ma tam wzmianki o ródziemiu. Nasuwa się więc kolejne pytanie.Kiedy?Tolkien osadzajšc czasy stworzenia Ardy i trzy ery ródziemia w naszej historii (bo przyszłoć jest oczywicie całkowicie wykluczona) sugeruje wyranie, że historycy mylš się, w domysłach, jak wyglšdał wiat kilka lub kilkadziesišt tysięcy lat temu (a jest to doć możliwe zważajšc na fakt, że tamte czasy znamy jedynie z bardzo skšpego materiału w postaci, koci, naczyń i różnych narzędzi i brak jest dokumentów pisanych sięgajšcych w tak odległš przeszłoć. Tolkien osadza więc Władcę Piercieni w kontekcie historycznym umiejscawiajšc Wojnš o Piercień w Trzeciej Erze ródziemia. Gdy Tolkien zaczynał pisać Władcę miał już gotowy zarys historii ródziemia, która została wydana po jego mierci jako Silmarillion.Od chwili stworzenia Ardy do czasu, w którym zaczęto liczyć lata upłynšł bardzo długi okres czasu, którego nie jestemy w stanie jednak okrelić nawet w przybliżeniu. Mogły to być tysišce miliony lub miliardy lat - gdy tworzono oblicze Ardy i oczekiwano na przebudzenie się elfów. Od tego momentu (przebudzenia elfów) do czasu, gdy pierwszy raz wzeszło słońce także nie znamy dokładnej rachuby lat. Jednak nie wydaje się ten okres zbyt długi. Musimy więc potraktować jako poczštek Pierwszej Ery, nie stworzenie wiata czy nadejcie elfów ale obudzenie się ludzi, które miało miejsce podczas pierwszego wschodu słońca. Postaram się więc ustalić w naszej historii datę, w której mogła by się zaczšć Pierwsza Era według zamierzeń Tolkiena.Na poczštku dowiadujemy się, że "[...] Te czasy, Trzecia Era ródziemia, to już dzi odległa przeszłoć i wszystkie kraje się od owej epoki zmieniły. [...]" to stwierdzenie nie daje nam co prawda podstaw do ustalenia jakiejkolwiek daty, ale daje nam pewnoć, że było to w naszej przeszłoci, a ni... [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Wątki
|