|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Cykl pięciu nowel, w którym znalazł się utwór „Gloria victis”, Orzeszkowa zamierzała początkowo zatytułować „1863”. Oceń zasadność zmiany tytułu. Jednym z ostatnich dzieł Elizy Orzeszkowej był zbiór pięciu nowel objętych tytułem „Gloria victis”. Korzystając ze zniesienia cenzury, dała w nich swe własne wspomnienia związane z tragicznym rokiem 1863. W skład tych nowel wchodzą następujące utwory: „Oni”, „Oficer”, „Hekuba”, „Bóg wie kto”, „Gloria victis”. Pierwsza nowela „Oni” ukazuje piękną postać Romualda Traugutta w chwili, gdy obejmował dowództwo nad grupą powstańców polskich. Widzimy pierwsze walki, ofiarną działalność zaplecza, ogólny zapał, a obok zawarte na głucho przed polskim powstanie mnie tylko chaty, ale i serca ludu wiejskiego. Głównym momentem akcji, rzucającym światło na ten tragiczny konflikt, jest uwolnienie szpiega-zdrajcy. Traugutt rozkazuje puścić go wolno, gdyż był on synem ludu. W noweli drugiej pt. „Oficer” podkreślona została siła patriotycznego oddziaływania. W zruszonym oficerze odzywa się polskość, uwalnia on więźnia skazanego na śmierć, a dla ocalenia swego honoru żołnierskiego odbiera sobie życie. Trzecie opowiadanie pt. „Hekuba”- przynosi obraz męczeństwa serca matki- Polki. W czwartym opowiadaniu pt. „Bóg wie kto” Orzeszkowa odnajduje w swych wspomnieniach drobny epizod, w którym mniej jest nieszczęść, więcej zaś spokoju i wesołości młodych. Epilog jest nieoczekiwany. „Bóg wie kto”, sąsiad plebejskiego pochodzenia, nigdy nie zapraszany, nie traktowany jak równy, w chwili decydującej okazuje swój piękny, chociaż nieśmiały patriotyzm. Piątą nowelą jest „Gloria victis”, jej tytuł jest tytułem całego zbiorku. W niej padły słowa, które zaprzeczają twardym słowom rzymskim: vae victis. Orzeszkowa, ukazując klęskę zadaną powstańcom w lasach Horeckich, zaczyna głosić coraz mocniej wiarę całego swego życia: chwała zwyciężonym, bo z ich śmierci wzrasta nowa siła. Orzeszkowa czuła się w obowiązku opisać i przypominać tamte doniosłe i tragiczne wydarzenia. Uznała, że powinna służyć ojczyźnie w miarę sił, możliwości i zdolności. Problematyka jej utworów zaczęła oscylować wokół tematu patriotyzmu, z wykorzystaniem wątku powstania styczniowego. Przekazywane treści, ze względu na cenzurę, nie mogły być wypowiadane wprost. Autorka zagadnienia patriotyczno - historyczne musiała „przemycać” do swoich dzieł. Stosując chwyt kamuflażu, przypominała odbiorcom o obowiązku wierności i służby ojczyźnie. Sądzę, że to cykl pięciu nowel nie został zatytułowany „1863”, ponieważ autorka nie zamierzała rozliczać i oceniać powstania styczniowego, pragnęła wyłącznie ukazać ofiarność powstańców. „Pierwotny tytuł („1863”, aktualny podtytuł) wskazywałby, że Orzeszkowa miała zamiar dać syntezę wydarzeń 1863 roku, uchwycić możliwie wszystkie aspekty powstania na Litwie. Ale zrezygnowała z wszechogarniającego spojrzenia, z próby generalnej oceny, aby ukazując jedynie ofiarność powstańców, ich bezgraniczne poświęcenie, mogła w ten sposób silniej zaakcentować naczelną tezę, wyraźnie funkcjonującą w okresie wzajemnych oskarżeń, a mianowicie: „Chwała zwyciężonym”. (J. Detko, Eliza Orzeszkowa, Warszawa 1971) Biliografia: - - -
Nowela: - Jednowątkowa akcja oraz brak wątków i motywów pobocznych (główna akcja to historia Marysia Tarłowskiego), - Zakończenie pointą (kończący utwór okrzyk wiatru i reakcja świata na niego), - Udramatyzowanie akcji (drzewa opowiadają historię z przejęciem) Opowieść poetycka: - Synkretyzm, czyli wzajemne przenikanie się w utworze różnych tendencji rodzajowych i gatunkowych (ballada, pieśń, powieść, partie liryczne i opisowe, dialog), - Fabuła nasycona dramatyzmem, Baśni(lub legendy): - Personifikacja drzew, - Porównywanie bohaterów do postaci mitologicznych. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Wątki
|