|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Neofunkcjonalizm 2. Przedstawicielem neofunkcjonalizmu jest Jeffrey Alexander, który swoją teorię socjologiczną opiera na założeniach funkcjonalizmu jednak z pominięciem analizowania sił społeczno-kulturowych przez ich funkcje w podtrzymaniu szerszego systemu. 3. Neofunkcjonalizm Alexandra mieści się w postpozytywistycznej (uznanie współzależności teorii i obserwacji) koncepcji nauk społecznych. Twierdzi on, że uprawianie socjologii można rozumieć jako kontinuum rozciągające się od tego co najbardziej abstrakcyjne do tego co empiryczne. 4. Proponuje on nową strategię badania tradycji pod kątem dwóch rodzajów dyskursów: uogólnionego dyskursu (czyli teorii ogólnej) i programów badawczych. Te dwa dyskursy są działalnością nastawioną na rozwiązywanie problemów. Istotna część teoretycznych dokonań Alexandra koncentrowała się wokół uogólnionego dyskursu, czyli dyskusji o odmianach aktywności naukowej, przedstawionych po lewej stronie kontinuum. Alexander uważa zatem, że konieczne jest zbadanie presupozycji, treści ideologicznej i modeli procesów systemowych w postpozytywistycznych naukach społecznych, aby można było w pełni rozwinąć inne odmiany aktywności naukowej, przedstawione pośrodku i po prawej stronie kontinuum. Sedno uogólnionego dyskursu tkwi w pojęciu wielowymiarowości. Utrzymuje on, że różne punkty na kontinuum przedstawionym na diagramie są wzajemnie zależne, ale też częściowo autonomiczne. 5. Ogólne problemy „działania” i „porządku”, to dwie najważniejsze presupozycje (nie są wypowiedziane wprost, lecz nie jako "między wierszami", sąd, opinia, przypuszczenie, powzięte z góry; założenie; postulat) w teorii socjologicznej i powinny one stanowić zasadnicze tematy uogólnionego dyskursu. Problem „działania” posiada dwie opcje: podejście racjonalne i podejście nieracjonalne. Druga problem to „porządek” czyli domniemanie, że świat społeczny wykazuje powtarzalne wzory, prawidłowości i ujednolicenie. Podejście indywidualistyczne i podejście kolektywistyczne to dwa rozpowszechnione rozwiązania problemu „porządku”. Podejścia indywidualistyczne wyjaśniają porządek jako rezultat indywidualnych negocjacji i wyboru. Podejście kolektywistyczne, przeciwnie, wyjaśnia porządek przez odniesienie do emergentnych (wynurzający się, rodzący ciągle nowe, niedające się uprzednio przewidzieć właściwości) własności samej organizacji społecznej – własności, których nie można zredukować do konkretnych jednostek. Teorie kolektywistyczne często wyjaśniają powtarzalne wzory społeczne, wprowadzając tradycyjne pojęcia socjologiczne, takie jak wartości, normy, struktury klasowe czy dominacja płci. 6. Koncepcje „działania” i „porządku” niezmiennie wywołują w socjologii spory. Aby wyjść poza zwalczające się szkoły Alexander przedstawia syntezę, którą nazywa wielowymiarowością. W rezultacie wielowymiarowość pociąga za sobą dwie odrębne syntezy: „mocna synteza” utrzymuje, że na poziomie presupozycji działanie powinno być ujmowane jako wytwór zarówno elementów racjonalnych jak i nieracjonalnych; „słabsza synteza” zaleca zasadniczo kolektywistyczne stanowisko dotyczące porządku (ale takie, które wyraźnie potwierdza, że teorie indywidualistyczne pozwalają na użyteczny wgląd empiryczny w to jak wzory i struktury społeczne są reprodukowane i przekształcane przez indywidualnych aktorów). 7. Powiązanie mikro-makro to związek pomiędzy procesami interpersonalnymi przebiegającymi na poziomie mikro z jednej strony, a procesami kolektywnymi i organizacyjnymi przebiegającymi na poziomie makro z drugiej. Alexander rozpoczyna od pierwotnego sformułowania „jednostki działania”. Traktuje on normy i warunki jako elementy makrosocjologiczne, a cele i środki jako sytuacyjnie określone wytwory działania jednostki. Wysiłek wyodrębnia środki i cele z warunków i norm, jest on elementem warunkującym działanie, motorem, mikroprocesem, który kieruje kombinacją innych elementów. 8. Z perspektywy wielowymiarowej działanie można ujmować pod kątem przemieszczania się wzdłuż wymiarów: interpretacji i kalkulacji strategicznych. Dodatkowo interpretacja składa się z dwu odrębnych procesów: typifikacji (która następuje, gdy każde nowe wrażenie interpretuje się, posługując się ustanowionym układem odniesienia) oraz inwencji (która towarzyszy każdemu aktorowi poznawczemu). Te dwa ogólne wymiary działania – interpretacja i kalkulacja – wchodzą w interakcję czyli oddziałują wzajemnie na siebie. 9. Do analizy odnośnych środowisk zbiorowych Alexander przyjmuje zmodyfikowaną wersję Parsonowskiego trzyczęściowego, systemowego modelu działania – kultury, społeczeństwa i osobowości. Systemy społeczne dostarczają aktorom rzeczywistych obiektów, wobec których mogą podejmować działanie: 1.podziału pracy i instytucji władzy politycznej, (które tworzą kluczowe otoczenie dla interpretacji i budowania strategii); 2.komponentu solidarności, (czyli tych, z którymi aktor ustanawia poczucie wspólnoty, a także jakościowej natury tych więzów solidarności, które oddziałują na to, jak aktorzy interpretują i budują strategie); oraz 3.komponentu roli społecznej, (związanego z normami i sankcjami, które kształtują działanie). Systemy kulturowe tworzą drugie środowisko, ich udział w działaniu polega na nazywaniu rzeczywistości, artykułowaniu sacrum i profanum oraz ustanawianiu uniwersum (ogół, wszystko, wszechświat) potencjalnie zinstytucjonalizowanych wartości. Trzeci system działania – system osobowości – zawiera dwa mikrowymiary działania, czyli interpretację i kalkulację strategiczną. Zdolności te zmieniają się rozwojowo w cyklu życiowym i w zależności od systemów społecznych, a zatem warunkują posługiwanie się interpretacją i myśleniem strategicznym. 10. Postępy w teorii ogólnej, takie jak twierdzenia Alexandra o wielowymiarowości i powiązaniu mikro-makro, powinny mieć zasadnicze konsekwencje w pracy empirycznej. Konsekwencje te można nazwać metodą specyfikacji. Specyfikacja dotyczy identyfikowania ważności i związku twierdzeń abstrakcyjnych w naukach społecznych z pracą empiryczną. Inaczej oznacza ona przechodzenie z lewej strony kontinuum nauk społecznych na prawą. Z zasady specyfikacja może zachodzić między każdymi dwoma punktami na kontinuum, pod warunkiem, że stwierdzenie poddawane specyfikacji jest bardziej ogólne niż poziom, na jakim się ją przeprowadza. Specyfikowanie teorii ogólnej do bardziej empirycznych poziomów obejmuje dwa wzajemnie powiązane etapy: pierwszym jest „krytyczne czytanie”, a drugim wprowadzenie „korekt” służących wypełnieniu niezgodności czy anomalii teoretycznych i faktycznych, ujawnionych dzięki krytycznemu czytaniu. 11. Alexander dowodzi, że każda tradycja w naukach społecznych zawiera wymiar ideologiczny. Ten wymiar ideologiczny teorii socjologicznej pomaga uczynić świat społeczny zrozumiały dla współczesnych. 12. Przyznaje wielką wartość koncepcji Parsonsa, że społeczeństwo można ujmować modelowo w kategoriach systemu. Utrzymuje ponadto, że Parsonowski model wymian wzajemnych, z jego podziałem na wymogi funkcjonalne adaptacji, osiągania celów, integracji i latencji (A, G, I, L) oraz pojęciem uogólnionych środków wymiany właściwych każdemu segmentowi, jest pewną ilustracją modelu systemów. Podkreślił doniosłość badania historycznej i instytucjonalnej treści systemów, dynamicznych i konfliktowych elementów w obrębie systemów i między systemami oraz napięć między systemami a ich środowiskami. 13. Alexander podkreśla również konfliktowy wymiar zróżnicowania, obstając przy tym, że konflikt jest wszechobecną właściwością życia społecznego oraz że jest kluczowy dla efektywnego wyjaśnienia zróżnicowania. Konsekwencje związane ze zróżnicowaniem obejmują, oprócz reintegracji, nowe formy konfliktu, jak też napięcia w obrębie i między zróżnicowanymi podsystemami. Stawia hipotezę, że powstanie funkcjonalnie zróżnicowanych i częściowo autonomicznych podsystemów faktycznie zwiększa liczbę konfliktów w społeczeństwach nowoczesnych. (Twierdzi też, że chociaż prosta suma konfliktu zwiększa się wprost proporcjonalnie do zróżnicowania, zasięg konfliktu rzadko jest uogólniany na całe społeczeństwo.) 14. Socjologia kultury Alexandra zwraca się ku „czysto symbolicznym” zjawiskom (takim jak, rytuał, sakralizacja, zbeszczeszczenie, metafora, mit, narracja, metafizyka i kod), badając jak ludzie nadają znaczenie swemu życiu i śledząc sposoby, na jakie aktorzy społeczni wprowadzają w swoje światy uczucie i przypisują im ważność. 15. Kultura jest przedstawiana jako struktura złożona z układów symbolicznych. Symbole są uogólnionymi znakami, które dostarczają kategorii do rozumienia elementów życia społecznego, jednostkowego i organicznego. Definiują i wzajemnie wiążą te elementy w pewien „arbitralny” (samowolny, nieuzasadniony) sposób, tzn. w sposób, który nie odzwierciedla wprost natury czy wymogów życia społecznego, jednostkowego ani organicznego. Układy znaków są zorganizowane w dyskursy (rozmowa, dyskusja, przemowa), które strukturyzują rzeczywistość poznawczo, afektywnie (emocjonalnie) i ewaluacyjnie. Dla wymiaru afektywnego i wymiaru ewaluacyjnego kultury najważniejsza jest antynomia (sprzeczność wewnętrzna) między sacrum a profanum. Kultury nie można utożsamiać z pozytywnym i wyidealizowanym wyobrażeniem – z symbolami i mitami, które nakazują jednomyślne i bezkrytyczne uznanie. Negatywność jest istotnym składnikiem kultury i jest symbolizowana w sposób tak samo wypracowany jak dobro. 16. Alexander specyfikuje te pojęcia ogólne dzięki analizie dyskursu (rozumowanie) amerykańskiego społeczeństwa obywatelskiego. Dyskurs ten zachodzi w ramach szerszych kodów semiotycznych, które są zbudowane z elementarnych opozycji binarnych i zorganizowane wokół przeciwstawnych koncepcji aktorów, stosunków społecznych i instytucji. Dopełnieniem socjologicznej teorii kultury Alexandra jest metoda, którą nazywa on hermeneutyką refleksyjną. Początek tej metody sięga emocjonalnych, moralnych i behawioralnych reakcji badacza społecznego na znaczące wydarzenia i symbole. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Wątki
|